Ο καταρράκτης αποτελεί μία συχνή οφθαλμολογική πάθηση κατά την οποία παρατηρείται σταδιακή θόλωση του κρυσταλλοειδούς φακού του ματιού. Ο κρυσταλλοειδής φακός βρίσκεται πίσω από το χρωματιστό τμήμα του ματιού, την ίριδα, και φυσιολογικά είναι διαυγής. Έτσι επιτρέπει στο φως να περνάει μέσα από αυτόν και να φτάνει στη συνέχεια στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, που εντοπίζεται στην οπίσθια επιφάνεια του ματιού.
Με την πάροδο της ηλικίας, ο φακός χάνει σταδιακά τη διαύγεια του και θολώνει (γεροντικός καταρράκτης) με αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση της όρασης. Εκτός από τον γεροντικό οι ασθενείς μπορούν να εμφανίσουν κι άλλα είδη καταρράκτη, όπως τραυματικό (μετά από τραύμα), καταρράκτη σχετιζόμενο με συστηματικές παθήσεις (π.χ. σακχαρώδη διαβήτη), λήψη φαρμάκων φαρμάκων (π.χ. κορτιζόνης), έκθεση σε ακτινοβολία, προηγηθείσα χειρουργική επέμβαση ή και συγγενή καταρράκτη.
Ο καταρράκτης στο μάτι συνήθως προκαλεί σταδιακή και ανώδυνη απώλεια όρασης η οποία δεν μπορεί να διορθωθεί με γυαλιά.
Συμπτώματα
Τα κυριότερα συμπτώματα του καταρράκτη είναι:
- Μειωμένη ή θολή όραση για μακριά και κοντά
- Φωτοευαισθησία–φωτοφοβία
- Μειωμένη χρωματική αντίληψη και ευαισθησία αντίθεσης (contrast sensitivity)
- Δυσκολία στη νυχτερινή όραση
- Φωτοστέφανα–φαινόμενο της άλω (halo) γύρω από τα φώτα κι αντανακλάσεις
- Διπλωπία
Αντιμετώπιση
Η θεραπεία του καταρράκτη γίνεται με χειρουργική επέμβαση, όταν η μείωση της όρασης του ασθενούς είναι τέτοια ώστε να δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινότητα του.
Η περισσότερο διαδεδομένη μέθοδος είναι η τεχνική της φακοθρυψίας (phacoemulsification) με υπερήχους. Πρόκειται για μια ασφαλή, γρήγορη και ανώδυνη χειρουργική διαδικασία με υψηλά ποσοστά επιτυχίας χάρη στην προηγμένη τεχνολογία που χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της. Μετά την ενστάλαξη τοπικών αναισθητικών σταγόνων, δημιουργούνται 2 μικροσκοπικές τομές (συνήθως 2-3mm) στον κερατοειδή. Στη συνέχεια πραγματοποιείται η καψουλόρηξη, ένα κυκλικό άνοιγμα στο πρόσθιο περιφάκιο και στη συνέχεια ακολουθεί ο θρυμματισμός–κατακερματισμός του θολωμένου καταρρακτικού φακού με τη βοήθεια υπερήχων και η αναρρόφηση του. Τέλος, μέσα στο περιφάκιο –στη θέση του αφαιρεθέντος φυσικού, κρυσταλλοειδούς φακού– τοποθετείται ένας τεχνητός φακός που ονομάζεται ενδοφακός. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης δεν γίνεται χρήση ραμμάτων, η αποκατάσταση της όρασης είναι άμεση και ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει άμεσα στις καθημερινές δραστηριότητες του.
Ο λεπτομερής προεγχειρητικός έλεγχος είναι απαραίτητος για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού μετεγχειρητικού αποτελέσματος. Περιλαμβάνει λήψη αναλυτικού ιατρικού ιστορικού, καθώς και πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο του προσθίου και οπισθίου ημιμορίου του ματιού με μέτρηση της οπτικής οξύτητας, διαθλαστικό έλεγχο, μέτρηση ενδοφθάλμιας πίεσης, έλεγχο της κατάστασης του κερατοειδούς και του βυθού.
Η επιλογή του είδους του τεχνητού ενδοφακού που θα επιλεχθεί να τοποθετηθεί προκύπτει μετά από εκτενή συζήτηση με τον ασθενή, με γνώμονα τις εξατομικευμένες ανάγκες του και την καθημερινότητα του. Οι ενδοφακοί διακρίνονται σε μονοεστιακούς και πολυεστιακούς. Με τους μονοεστιακούς ενδοφακούς μπορεί να διορθωθεί η μυωπία, η υπερμετρωπία ή ο αστιγματισμός του ασθενή και να επιτευχθεί άριστη οπτική οξύτητα χωρίς τη χρήση γυαλιών για μακριά. Σε ασθενείς με αστιγματισμό απαιτείται η ένθεση ειδικών «τορικών» ενδοφακών. Σε ασθενείς που θα επιλέξουν μονοεστιακό φακό υπάρχει η δυνατότητα να ανεξαρτητοποιηθούν από τη χρήση διρθωτικών γυαλιών στο μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητας τους διορθώνοντας το ένα μάτι (επικρατές) για μακριά και το άλλο (μη επικρατές) για κοντά (monovision). Τέλος, η επιλογή ενός πολυεστιακού ενδοφακού προσφέρει ανεξαρτησία από τα γυαλιά σε όλες τις δυνατές αποστάσεις.
Πρόληψη Καταρράκτη
Στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης καταρράκτη και στην επιβράδυνση του ρυθμού εξέλιξης του μπορεί να συμβάλλει:
- ο περιορισμός της έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία και η προστασία από αυτήν με τη χρήση γυαλιών ηλίου
- η υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή που περιλαμβάνει κατανάλωση άφθονων φρούτων και λαχανικών πλούσιων σε βιταμίνες και αντιοξειδωτικές ουσίες, ψαριών και ξηρών καρπών
- η αποφυγή του καπνίσματος
- ο περιορισμός του αλκοόλ
- η επαρκής ρύθμιση του διαβήτη
- η προστασία από τραυματισμούς των ματιών
- οι τακτικοί προληπτικοί οφθαλμολογικοί έλεγχοι για την έγκαιρη διάγνωση παθήσεων που μπορεί να οδηγήσουν στην ανάπτυξη καταρράκτη
