Το γλαύκωμα είναι μια οφθαλμική πάθηση με σοβαρές επιπτώσεις για την όραση, καθώς αποτελεί τη δεύτερη πιο συχνή αιτία τύφλωσης παγκοσμίως. Χαρακτηρίζεται από τη σταδιακή και μη αναστρέψιμη καταστροφή των νευρικών ινών που αποτελούν το οπτικό νεύρο, το οποίο μεταφέρει τις οπτικές πληροφορίες από τον αμφιβληστροειδή στον εγκέφαλο. Το οπτικό νεύρο αποτελείται από χιλιάδες νευρικές ίνες που σχηματίζουν δεσμίδες οι οποίες αντιπροσωπεύουν συγκεκριμένα μέρη του οπτικού πεδίου. Όταν μία δεσμίδα ινών καταστρέφεται, χάνεται και το μέρος του οπτικού πεδίου στο οποίο αντιστοιχούσε η δεσμίδα αυτή.
Είναι μια νόσος που εξελίσσεται αργά και ο ασθενής στα αρχικά στάδια δεν εμφανίζει συμπτώματα, ενώ αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα μπορεί να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμη τύφλωση. Για το λόγο αυτό η αποτελεσματικότερη θεραπεία της σιωπηλής αυτής πάθησης είναι η έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη.
Πού οφείλεται;
Ο πιο σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση του γλαυκώματος είναι η ενδοφθάλμια πίεση (φυσιολογικές τιμές μεταξύ 11 και 21 mmHg). Η αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης οφείλεται σε διαταραχή της ισορροπίας μεταξύ παραγωγής και παροχέτευσης του υδατοειδούς υγρού που κυκλοφορεί εντός των οφθαλμών. Η αυξημένη αυτή πίεση στο εσωτερικό του οφθαλμού μπορεί να προκαλέσει μηχανική βλάβη στο οπτικό νεύρο που είναι προοδευτική και μη αναστρέψιμη. Να σημειωθεί πως μια αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση δεν σημαίνει πως ο ασθενής πάσχει από γλαύκωμα, αν δεν παρατηρούνται γλαυκωματικές αλλοιώσεις του οπτικού νεύρου. Η περίπτωση αυτή περιγράφεται με τον όρο οφθαλμική υπερτονία.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι:
- H αυξημένη ηλικία
- Η κληρονομικότητα (θετικό οικογενειακό ιστορικό)
- Η φυλή
- Το λεπτό πάχος κερατοειδούς
- Η μυωπία
- Οι αγγειακές παθήσεις (σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση κ.α.)
- Το ιστορικό οφθαλμικού τραύματος
- Η μακροχρόνια τοπική ή συστηματική χρήση κορτιζόνης
- Το σύνδρομο ψευδοαποφολίδωσης
Είδη γλαυκώματος
Υπάρχουν τέσσερις βασικοί τύποι γλαυκώματος:
- Πρωτοπαθές γλαύκωμα ανοικτής γωνίας: Αποτελεί τον πιο συχνό τύπο γλαυκώματος και η παθολογία του σχετίζεται με την παραγωγή και παροχέτευση του υδατοειδούς υγρού στο οφθαλμό. Συνήθως προσβάλει και τους δύο οφθαλμούς και παρουσιάζει σταδιακή χρόνια επιδείνωση και μείωση της όρασης.
- Πρωτοπαθές γλαύκωμα κλειστής γωνίας (οξύ γλαύκωμα): Αν και σπανιότερος τύπος γλαυκώματος, αποτελεί μία επείγουσα κατάσταση που απαιτεί ταχεία αντιμετώπιση. Εκδηλώνεται όταν υπάρξει ξαφνική απόφραξη στη κυκλοφορία του υδατοειδούς υγρού στον οφθαλμό. Προκαλεί ξαφνικό και οξύ πόνο, κοκκίνισμα του ματιού και θόλωση της όρασης. Μπορεί να συνυπάρχει έντονος πονοκέφαλος, ναυτία και έμετος.
- Δευτεροπαθές γλαύκωμα: Μπορεί να είναι είτε ανοιχτής είτε κλειστής γωνίας. Τα αίτια που προκαλούν την αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης ποικίλλουν: οφθαλμικά τραύματα, φλεγμονές, σακχαρώδης διαβήτης, προχωρημένα στάδια καταρράκτη, ψευδοαποφολίδωση, φαρμακευτικές θεραπείες (κορτιζόνη), κ.α.
- Συγγενές γλαύκωμα: Σπάνιος τύπος γλαυκώματος που εμφανίζεται κατά τη γέννηση ή σε πρώιμη παιδική ηλικία.
Συμπτώματα
Το γλαύκωμα θεωρείται μια ύπουλη νόσος, καθώς στα αρχικά στάδια –με εξαίρεση το οξύ γλαύκωμα– δεν προκαλεί κανένα σύμπτωμα. Ο ασθενής δε νιώθει πόνο ή άλλες ενοχλήσεις, ούτε έχει επιδείνωση στην όρασή του. Γι’ αυτό και η διάγνωση γίνεται συνήθως τυχαία, όταν ασθενής επισκέπτεται τον οφθαλμίατρο για άλλους λόγους (π.χ. για καινούργια γυαλιά ή για check up). Με τη πάροδο του χρόνου, η βλάβη των οπτικών ινών εκδηλώνεται με βαθμιαία απώλεια της περιφερικής όρασης. Αν δεν διαγνωστεί έγκαιρα, τότε η βλάβη από τη περιφέρεια επεκτείνεται και προς το κέντρο. Στο τελικό στάδιο του γλαυκώματος, χάνεται και η κεντρική όραση. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να εκδηλωθούν συμπτώματα όπως:
- Πόνος ή πίεση στα μάτια
- Πονοκέφαλος
- Χαμηλή όραση
- Ερυθρότητα οφθαλμού
- Ναυτία και έμετος
Αντιμετώπιση
Ο στόχος της θεραπείας του γλαυκώματος είναι η ελάττωση της ενδοφθάλμιας πίεσης και η διατήρηση της σε χαμηλά επίπεδα, ώστε να ανασταλεί-επιβραδυνθεί η εξέλιξη της νόσου και να διατηρηθεί η υπάρχουσα όραση. Η όραση που όμως έχει ΄ήδη χαθεί έως ότου γίνει η διάγνωση δεν υπάρχει τρόπος δυστυχώς να ανακτηθεί.
Η μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης επιτυγχάνεται συνήθως αρχικά με τη χορήγηση κολλυρίων (οφθαλμικές σταγόνες). Θεραπείες με laser ή χειρουργική επέμβαση εφαρμόζονται σε περιπτώσεις όπου η φαρμακευτική αγωγή δεν αποδεικνύεται αποτελεσματική ή σε συγκεκριμένα είδη γλαυκώματος:
- Αντιγλαυκωματικά κολλύρια: Οι οφθαλμικές σταγόνες μειώνουν την ενδοφθάλμια πίεση και αυτό επιτυγχάνεται είτε μέσω μείωσης της παραγωγής του υδατοειδούς υγρού, είτε μέσω καλύτερης παροχέτευσης του. Επειδή το γλαύκωμα είναι μία χρόνια πάθηση, θα πρέπει ο ασθενής να χρησιμοποιεί καθημερινά σταγόνες. Η όρθή συμμόρφωση του ασθενούς με την αγωγή, δηλαδή η σωστή και συστηματική λήψη των κολλυρίων (τήρηση της δοσολογίας και της συχνότητας) είναι καθοριστικής σημασίας για την επαρκή ρύθμιση της πίεσης και την επιτυχία της θεραπείας.
- Laser επεμβάσεις γλαυκώματος: Οι laser επεμβάσεις γλαυκώματος είναι ασφαλείς και ανώδυνες μέθοδοι που ενδείκνυνται σε ορισμένους τύπους γλαυκώματος ή όταν η αντιγλαυκωματική φαρμακευτική αγωγή δεν είναι αποτελεσματική, προκαλεί ανεπιθύμητες ενέργειες ή ο ασθενής δεν συμμορφώνεται. Οι κυριότερες είναι:
- Εκλεκτική Laser Τραμπεκουλοπλαστική (SLT – Selective Laser Trabeculoplasty): εφαρμόζεται ειδικό μη θερμικό laser στο διηθητικό ηθμό, στη γωνία του προσθίου θαλάμου, το οποίο έχει σαν αποτέλεσμα την ανάπλαση-διάνοιξη του ηθμού και την αύξηση της παροχέτευσης του υδατοειδούς υγρού. Με το SLT δεν καταστρέφονται οι ιστοί οπότε υπάρχει δυνατότητα επανάληψης σε περίπτωση υποτροπής.
- YAG laser περιφερική ιριδοτομή: με χρήση ειδικού θερμικού laser ανοίγεται μικρή οπή στην περιφέρεια της ίριδας, με σκοπό την άμεση επικοινωνία του προσθίου με τον οπίσθιο θάλαμο. Εφαρμόζεται σε ασθενείς με γλαύκωμα κλειστής γωνίας ή προφυλακτικά σε μάτια με στενή γωνία.
- Χειρουργική επέμβαση: Χειρουργική αντιμετώπιση του γλαυκώματος συστήνεται όταν υπάρχουν υψηλά επίπεδα ενδοφθάλμιας πίεση παρά τη μέγιστη τοπική φαρμακευτική αγωγή του γλαυκώματος, συνεχιζόμενη επιδείνωση της οπτικής λειτουργίας (επιδείνωση της κοίλανσης του οπτικού νεύρου ή των οπτικών πεδίων) ή ανεπιθύμητες αντιδράσεις (είτε οφθαλμικές ή συστηματικές) από τα αντιγλαυκωματικά φάρμακα που δεν μπορούν να επιλυθούν με τροποποίηση της φαρμακευτικής αγωγής. Οι δύο βασικές μέθοδοι αντιγλαυκωματικών χειρουργικών επεμβάσεων είναι η τραμπεκουλεκτομή και η ένθεση βαλβίδας παροχέτευσης.
FAQ
Ποιες εξετάσεις πρέπει να γίνονται για τη διάγνωση του γλαυκώματος;
Μερικές από τις σημαντικότερες εξετάσεις για τη διάγνωση και παρακολούθηση ενός γλαυκωματικού ασθενούς είναι:
- Mέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης (Τονομέτρηση)
- Παχυμετρία κερατοειδούς
- Γωνιοσκοπία
- Βυθοσκόπηση
- Τα οπτικά πεδία (περιμετρία)
- Οπτική τομογραφία (OCT)
Πώς να χρησιμοποιήσετε σωστά τις οφθαλμικές σταγόνες
- Γείρετε πίσω το κεφάλι σας και κοιτάξτε ψηλά μπροστά σε έναν καθρέφτη ή γείρετε προς τα πίσω ενώ κάθεστε σε μία καρέκλα ή ένα κρεβάτι. Το κάτω βλέφαρο θα πρέπει να τραβηχτεί απαλά προς τα κάτω με ένα δάκτυλο ώστε να σχηματιστεί μία μικρή κοιλότητα στην οποία θα τοποθετηθούν οι σταγόνες. Σε περίπτωση που πέσουν περισσότερες από μία σταγόνες κατά λάθος, θα πρέπει να έχετε ένα χαρτομάντηλο για να σκουπίσετε από το δέρμα από τις σταγόνες που υπερχείλισαν ώστε να αποφευχθούν ερεθισμοί.
- Αφού ενσταλλαχθεί η σταγόνα, τα βλέφαρα πρέπει να κρατηθούν κλειστά απαλά για περίπου δύο λεπτά, ώστε το φάρμακο να απορροφηθεί από το μάτι.
- Ασκήστε πίεση με τον αντίχειρα ή το δείκτη στην περιοχή του δακρυϊκού πόρου για όσο κρατάτε τα μάτια σας κλειστά, ώστε να αποφευχθεί η ροή της σταγόνας και των δακρύων προς τη μύτη.
- Εάν λαμβάνετε πάνω από μία σταγόνες, θα πρέπει να περιμένετε τουλάχιστον πέντε λεπτά πριν την ενστάλαξη του δεύτερου φαρμάκου.
